लुम्बिनी – जब भारत र पाकिस्तानबीच सीमामा गोली चलिरहेको थियो, त्यही बेला लुम्बिनीमा सयौं दीप प्रज्वलन गर्दै शान्तिको कामना गरिँदै थियो। बुद्धजयन्तीको पूर्वसन्ध्यामा नेपाल र भारतका बौद्ध अनुयायीहरूले बुद्धका शिक्षाको सम्मानस्वरूप दीप बालेर शान्तिको सन्देश विश्वभर फैलाउने प्रयत्न गरेका थिए।
लुम्बिनीको चिनियाँ मन्दिर परिसरमा हजारौं दीप प्रज्वलन गर्दै बुद्धको बाल्यकालीन मूर्तिनजिकै प्रार्थना गरिएको दृश्यले केवल धार्मिक आस्था मात्र होइन, मानव सभ्यताका लागि मार्गदर्शन गरिरहेको छ।
अन्तर्राष्ट्रिय सहभागिता र शान्तिको सन्देश
पछिल्लो समय लुम्बिनीमा भइरहेका कार्यक्रमहरूले बौद्ध सम्पदा संरक्षण, अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य, र धार्मिक पर्यटनको विस्तारमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेका छन्। केही हप्ता अगाडि सम्पन्न पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय बुद्धिस्ट फेस्टिभलमा ४० देशका भिक्षुहरू सहभागी थिए।
त्यस्तै, थाइल्यान्डका थाइविहार र धम्मकाय संस्थाले ५ सय भिक्षुहरूको प्रव्रज्या कार्यक्रम तथा त्रिपिटक उच्चारण आयोजना गरे। ८ हजारभन्दा बढी दीप एकैपटक प्रज्वलन गरिएको यो अवसरमा, लुम्बिनी एकपटक फेरि शान्तिको केन्द्र बनेको थियो।
बुद्धको शान्ति सन्देशको ऐतिहासिक यात्राः अशोकदेखि उ थान्तसम्म
ई.पू. ३ शताब्दीमा सम्राट अशोकले युद्ध त्यागेर शान्तिको बाटो समातेपछि लुम्बिनी आए। उनले बनाएको अशोक स्तम्भ र त्यसमा उल्लेख गरिएको शिलालेखले सिद्धार्थ गौतम बुद्धको जन्मस्थल यही लुम्बिनी हो भनेर प्रमाणित गर्यो।
चिनियाँ तीर्थयात्री फासियान, ह्वेनसाङ र यी चिङले आफ्ना यात्राविवरणमा लुम्बिनीको उल्लेख गरेका छन्। तर लुम्बिनी १२ सय वर्षसम्म गुमनाम रह्यो — जबसम्म सन् १८९६ मा अशोक स्तम्भ फेला परेन। त्यसपछि लुम्बिनी पुनः विश्व मानचित्रमा फर्कियो।
सन् १९६७ मा संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव उ थान्तको लुम्बिनी भ्रमणपछि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा लुम्बिनीको विकासप्रति चासो सुरु भयो। जापानी आर्किटेक्ट केन्जो टांगेद्वारा तयार पारिएको गुरुयोजनाअनुसार लुम्बिनीलाई अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति सहर बनाउने सपना देखियो।
पर्यटन, लगानी र अन्तर्राष्ट्रिय आकर्षण
पछिल्लो १३ वर्षमा लुम्बिनीमा १ करोड ६० लाखभन्दा बढी पर्यटक आएको तथ्यांक लुम्बिनी विकास कोषले दिएको छ। सन् २०१९ मा मात्र १ लाख ७४ हजार तेस्रो मुलुकका पर्यटक आएका थिए।
भैरहवामा बनेको गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, २ सय अर्बको निजी लगानी, र ६० हजारभन्दा बढी प्रत्यक्ष रोजगारी सृजना भएको छ। २८ देशका बौद्ध गुम्बाहरूले लुम्बिनीलाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो बौद्ध सांस्कृतिक केन्द्रमा रूपान्तरण गरेका छन्।
शैक्षिक र आध्यात्मिक महत्व
लुम्बिनीमा आयोजना हुने प्राज्ञिक सेमिनारहरू, अनुसन्धान गोष्ठी, र विश्वविद्यालय स्तरीय छलफलहरूले बौद्ध शिक्षाको विस्तारलाई नयाँ उचाइमा पुर्याएको छ। लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय, नेपाल अध्ययन केन्द्र, र विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय थिंक ट्यांकले बुद्धका शिक्षालाई विश्वमाझ पु¥याउने कार्य गरिरहेका छन्।
निष्कर्ष: लुम्बिनी – शान्तिको यथार्थ केन्द्र
लुम्बिनी कुनै पौराणिक कथा होइन, यो ऐतिहासिक यथार्थ हो — जहाँ सिद्धार्थ गौतम बुद्ध जन्मिए, जहाँ सम्राट अशोक आए, र जहाँ आज पनि विश्वले शान्तिको कामना गर्दै दीप बाल्छ।
बुद्धको सन्देश – “शान्ति, करुणा र अहिंसा” – लुम्बिनीको हरेक चिहान, स्तम्भ र मौन प्रार्थनामा आज पनि जीवित छ।
Leave a Reply